Primeur bij tunnelvloer A16: 35 duikteams storten gewapend beton onder water

Onderwaterbeton in een tunnel? Dat is niet uniek. Maar twee kilometer gewapend onderwaterbeton, zoals bij de A16, is wel een primeur. In één keer ligt de tunnelvloer op z’n plek. ‘Als team bedenk je een innovatief plan, tekent het uit, overlegt met constructeurs en rekent alles nog een keer door. Als dat buiten werkt, ben je echt trots.

35 duikteams

Mobilis werkt samen met Dura Vermeer, Besix, Van Oord en TBI-collega Croonwolter&dros.

De drie kilometer lange tunnel dwars door het Lage Bergse Bos bij Rotterdam is verdeeld in 34 segmenten variërend van 50 tot 200 meter. Bouwdeel B5 tot en met B30 vormen samen het gesloten deel van de tunnel. Na de succesvolle eerste stort zijn 13 duikteams aan de slag.

‘In de piek groeit dat aantal tot 35 ploegen. Kijk daar zijn duikers’, wijst de hoofduitvoerder van Mobilis als we in een golfkar langs het tracé rijden. Vooral regendruppels laten het water in de bouwkuip rimpelen of zijn dat opborrelende luchtbellen? ‘Je ziet de activiteit vooral aan de container die openstaat.’

In teams van drie personen monteren zij onder water de wapening van het gewapend beton voor de tunnelvloer van ruim een meter dik. Het storten van gewapend onderwater beton is wel een lastige klus. Een bijzondere klus. Een klus waar heel goed over na is gedacht. Kleuren aan het hijsframe van de wapening die erboven hangt, maken het werk van de duikers iets makkelijker en helpen voor de maatvoering. Het hijsframe en het transportframe is samen met Sarens ontwikkeld. De dilitatiebalk gaat op een transportframe inclusief hijsframe van de prefab locatie op het werk naar de bouwkuip toe en wordt met drie kranen op zijn plek gelegd met behulp van duikers. Meter voor meter schuift het proces op. In totaal wordt 130.000 kuub onderwaterbeton gebruikt voor de tunnelvloer, dat zijn 52 zwembaden van Olympische afmetingen vol.

Korte lijntjes

Tetteroo deelt zijn kamer in de bouwkeet in het Bergse Bos met collega-hoofduitvoerder Bert Hoogedijk die zich bezighoudt met de 52 tunneltechnische installaties. ‘Korte lijntjes werkt prettig. We zijn nu al aan het afstemmen voor de afbouw van de tunnel.’ Eerst moet de tunnel nog gebouwd. De meeste damwanden zijn inmiddels gedrukt en getrild en de boormachines van Voorbij Funderingstechniek en Franki zijn druk bezig met de 10.000 palen die nodig zijn om de tunnel op zijn plek te houden. Driekwart van het boorwerk is achter de rug, schat Tetteroo in.

Het is een mega-klus. Eén van de grootste infra-werken van Nederland. Om het overzicht te houden is het project in drie deelgebieden en vijf bouwstromen gesplitst, waarvan Tetteroo de uitvoering van het grootste deelgebied met de tunnel onder zijn hoede heeft.

Afgelopen weken waren ronduit spannend. Na twee jaar voorbereiding kwam het moment suprême steeds dichterbij. De hoofduitvoerder heeft er best wel eens wakker van gelegen, moet hij eerlijk bekennen. ‘Iets bedenken is één ding. Maar bewijzen dat het buiten ook werkt?’

Nu is die last van zijn schouders gevallen. Het bewijs ligt er. Bouwkuip B10, ter grootte van een voetbalveld, is droog en heeft een mooie – ietwat golvende - betonnen vloer van gewapend beton. Nog geen drie weken geleden stond hier water en waren duikers druk doende om de vloer te storten. De vloer is wel waterpas, maar niet helemaal strak. ‘Dat hoort zo bij onderwaterbeton. Daar hebben we rekening mee gehouden en dat wordt straks rechtgetrokken met de uitvullaag en het asfalt dat hier bovenop komt. Maar dat duurt nog een paar jaar.’

Het beton is uitgehard en de contouren van de tunnel zijn al degelijk zichtbaar. In het midden steken de wapeningsstekken – netjes afgedopt - omhoog. ‘In het hart van de tunnel komt straks de vluchtroute te lopen met ook alle leidingen voor de installaties’, wijst Tetteroo als we op de vloer van de bouwkuip staan. Het is nu vooral een lege betonnen bak met aan weerszijden damwanden. Het is nog lastig voor te stellen dat in deze kuip vanaf 2025 over twee keer twee rijbanen dagelijks duizenden auto’s per dag rijden tussen de A13 en A16.

Gewaagd ontwerp

Bouwkuip B10 is gekozen als eerste bouwkuip. Hier is aangetoond dat gewapend beton zich ook onderwater goed laat storten. Daarbij is niet over een nacht ijs gegaan. Ook opdrachtgever Rijkswaterstaat vond het concept spannend, maar was wel overtuigd van de voordelen die zo’n stort met zich meebrengen. Er is namelijk veel minder beton nodig dan bij een traditionele aanpak en dat is weer beter voor het milieu. Daarnaast zijn minder damwanden nodig, hoeft minder grond te worden afgegraven en zijn minder heipalen nodig. ‘Allemaal pluspunten, maar het blijft een gewaagd ontwerp.’

Tetteroo loopt al decennia rond in de bouw. Was eerder betrokken bij de HSL en Beneluxlijn en is als bouwkundige de civiele wereld ingerold. Dat bevalt hem goed, net als de vele samenwerkingen met andere TBI-dochters. Regelmatig met Croonwolter&dros (Amstelstation), bij Artis met Nico de Bont en De Nieuwe Plantage met Nico de Bont en Koopmans. Bij parkeergarages zoals in Woerden met Voorbij Funderingstechniek en die in Oosterhout met Hazenberg. ‘Die afwisseling. Daar hou ik van.’

‘Dat is toch het bijzondere bij Mobilis. Er ligt een complex vraagstuk om in razend tempo een tunnel te bouwen. Als je dan een goed idee hebt, krijg je de ruimte om dat uit te werken.’ Hij heeft vooral gepiekerd over de raakvlakken met de dilatatiebalken en de palen. ‘Voor dit idee hebben we in een klein team nauw samengewerkt met de ontwerpers. Dat samenspel is uniek en zeker niet vanzelfsprekend. Er zit van nature een afstand tussen de ontwerpers binnen en de uitvoering buiten. In dit geval is de definitieve situatie buiten juist het uitgangspunt geweest van het ontwerp. Dat betekent samen sparren, samen rekenen en samen tekenen en ook weer samen wegstrepen en nieuwe opties bedenken. Dan moet je elkaar vertrouwen en respecteren. Het kwam vooral aan op de communicatie en een open houding. Meteen eerlijk zeggen als iets niet kon, zonder dubbele agenda’s en zonder wenselijke antwoorden. ‘Best for project’ stond centraal, steeds weer. Het werkte heel goed. Ik denk dat deze manier ook bij andere projecten vaker succesvol kan werken. We hebben als team onze nek uitgestoken, maar dat is goed uitgepakt. Het is echt een maakbaar ontwerp.’

Om aan te tonen dat de aanpak zou werken, is eerst in het Drentse Hoogeveen bij BCS, de leverancier van de wapening twintig meter tunnel op het ‘droge’ gebouwd. ‘Een 3D-ontwerp is mooi, maar klopt het ook?’ Gelukkig wel: Bij de zelf ontwikkelde hijsframes bleek het zwaartepunt net anders dan berekend. Na een grondige evaluatie hier en daar zijn kleine wijzigingen doorgevoerd om vervolgens in bouwkuip B10 van het tunnelproject nogmaals te bewijzen dat de methode zou lukken. Dit keer onder water. Ontwerp en Uitvoering hebben samen het initiatief genomen bouwkuip (B10) in de planning naar voren te halen en deze “proef” bouwkuip al in een vroegtijdig stadium uit te voeren. Zo kunnen de leerpunten  optimaal worden gebruikt bij de andere kuipen.

Onder water vlechten

Begin juni was het zover. De kuip stond onder water. De duikers gingen aan de slag. Het ontwerp is zo gemaakt dat de duikers zo min mogelijk hoeven na te denken. ‘Het werken onder water is al zwaar genoeg. Eigenlijk hoeven ze onder water niet te vlechten, maar vooral te stapelen. De constructie met prefab-korven valt als legoblokken in elkaar. We hebben steeds gestuurd op de raakvlakken en gewerkt met wisselende borgstaven.’ De kleuren oranje, wit, blauw, roze en groen op de hijsbalk corresponderen loodrecht met de aanpikpunten van de wapeningsnetten en wapeningskorven onder water.

Het concept werkt. Faalkosten zijn voorkomen, optimalisaties doorgevoerd en leereffecten meegenomen. Nu is het zaak om treintjes te vormen en te profiteren van het repeterende effect. Want daar gaat het om. Nog 33 kuipen te gaan. In het voorjaar van 2022 moet het duikwerk klaar zijn. Een uniek voorbeeld van slim bouwen.

Planning A16

• 2019 - Start aanleg
• Jan. 2020  -  Start bouw Rottemerentunnel
• April 2020 - Start bouw viaducten HSL + RET
• Juli 2020 - Start bouw verbindingsboog A13/A16
• Mei 2021 - Start storten betonvloer Rottemerentunnel
• Zomer 2021 - Start bouw fly-over Terbregseplein
• Najaar 2021 - Start bouw viaducten N471 en Ankie Verbeek-Ohrlaan
• Zomer 2022 - Start ‘groen’ inrichten dak en taluds Rottemerentunnel
• 2022  - Start bouw viaduct President Rooseveltweg
• 2024 - Testen Rottemerentunnel
• 2025  - Oplevering A16 Rotterdam

Bron: Projectbureau A16 Rotterdam